Kim Ngân 1. Giới thiệu sơ lược về thịt chuột La Chí – Món đặc sản dân dã vùng cao nguyên đá
Từ lâu, Hà Giang đã trở thành địa điểm check-in của đông đảo tín đồ đam mê xê dịch. Không chỉ sở hữu cảnh núi non hùng vĩ, những cánh đồng hoa tam giác mạch rực rỡ vào dịp cuối năm mang lại nhiều trải nghiệm thật thú vị và bổ ích, mà mảnh đất địa đầu của Tổ quốc này còn là nơi có rất nhiều món đặc sản lạ lùng, thu hút không ít du khách có niềm đam mê bất tận với ăn uống tới đây khám phá. Nhắc đến đặc sản của vùng núi đá, thì ai cũng sẽ nghĩ ngay đến cháo ấu tẩu, bánh cuốn, chè Shan Tuyết, thịt trâu gác bếp… Thế nhưng thực tế, nơi đây không chỉ có thế, mà còn món thịt chuột La Chí, từ trẻ em đến người già, phụ nữ ai cũng “nghiện”.
Xem thêm: Thịt trâu gác bếp Hà Giang – Đậm đà đặc sản vùng cao nguyên đá
Nếu đi dọc khắp vùng Hoàng Su Phì, ở đâu bạn cũng có thể bắt gặp món thịt chuột La Chí thơm ngon, hấp dẫn mời gọi khách phương xa
Nói đến thịt chuột, nhiều người sẽ cảm thấy ghê sợ, bỏ chạy, thậm chí có nhiều “ca” phải khóc thét. Nhưng thật kỳ lạ, đây lại là món ăn yêu thích hàng ngày và trở thành đặc sản của những người La Chí (Bản Phùng, Hoàng Su Phì, Hà Giang). Tuy không phổ biến như thịt bò, gà, hay heo, nhưng người dân ở đây vẫn sử dụng thịt chuột như một loại thức ăn hàng ngày. Thậm chí, không ít nhà còn bày trong các mâm đồ cúng tổ tiên, cúng lúa mới, cúng xuống đồng, lễ hiến tế thần linh với món thịt chuột La Chí nữa đó.
Người La Chí có tập quán sử dụng thịt chuột trong nhiều nghi lễ
Chuột gắn bó với những người dân La Chí đã từ hàng ngàn năm nay, cũng chỉ bấy nhiêu đây cũng đủ để thấy được vai trò của chúng trong cuộc sống của người dân vùng cao nguyên đá Hà Giang, và dần đã trở thành đặc sản. Nếu có dịp vi vu đến Hoàng Su Phì để ngắm ruộng bậc thang trải dài tít mắt thì đừng quên thưởng thức món thịt chuột La Chí nhé!
2. Thời điểm nào lý tưởng để du khách săn thịt chuột La Chí?
Thông thường, người dân ở đây có thể bắt thịt chuột La Chí ăn quanh năm, nhưng nếu du khách muốn theo chân người trong bản làng đi săn chuột nên tham khảo thời gian thích hợp để tới đây:
– Vào mùa khô, đặc biệt là lúc nương rẫy, từ tháng 2 đến tháng 3 âm lịch, là lúc thời tiết khô ráo, cây cỏ phát triển, động vật đi kiếm ăn nhiều, rất thích hợp để bắt thịt chuột La Chí. Hơn nữa, vào mùa làm nương, người dân La Chí còn phải tranh thủ bắt chuột, để vừa có thể có thể bảo vệ mùa màng, lại vừa kiếm thêm món ăn ngon, cải thiện bữa cơm hàng ngày trong gia đình vùng cao biên giới.
– Ngoài ra, mùa lúa chín, chuột là nỗi kinh sợ của nhiều nhà nông, nhưng cũng đồng thời là thứ đặc sản khó cưỡng của người dân trong vùng. Nếu bạn muốn săn thật nhiều chú chuột béo, tròn xoay thì nên ghé đến đây vào mùa thu hoạch lúa từ tháng 8 đến tháng 9 âm lịch. Bởi lúc này chuột ăn nhiều thóc nên rất ú. Đây cũng là thời điểm chuột sinh sản nên số lượng tăng nhiều.
Ruộng bậc thang Hoàng Su Phì mùa lúa chín là thời điểm người dân tranh thủ săn lùng thịt chuột La Chí
– Khi hết mùa lúa chín, thì chuột ở đây sẽ ít hơn, chúng ẩn trốn vào rừng để tìm kiếm thức ăn. Lúc này, các “cánh mày râu” trong bản tiếp tục vào rừng đặt bẫy để bắt chuột.
3. Cách bắt thịt chuột La Chí
Theo các “cao thủ” trong “làng săn chuột” nhiều năm chia sẻ thì có rất nhiều cách để bắt. Người dân La Chí chủ yếu dùng những chiếc bẫy sập (cá má tề) nhỏ, gọn nhẹ để bắt chuột trên rừng. Bẫy được chế tác từ tre nứa, gồm ba bộ phận là hai thanh kẹp, một sợi dây giương cung bẫy và một hệ thống bẫy lật. Ngoài ra, người ta còn dùng bẫy đá. Hòn đá được dây nhấc căng một đầu. Mồi là một bông lúa được đặt dưới hòn đá. Khi con chuột gặm bông lúa, dây giữ sẽ bị tuột, tảng đá cùng lúc rơi xuống đè chết con chuột. Với cách làm này, những “thợ săn” đã mang được nhiều chiến lợi phẩm thịt chuột La Chí đem về bản đó.
4. Những món ngon từ thịt chuột La Chí
Món ăn được chế biến từ thịt chuột La Chí qua bàn tay chế biến tài tình, khéo léo của người dân nơi đây, đã biến thành đặc sản khoái khẩu của nhiều lữ khách khi ghé đến Hoàng Su Phì, Hà Giang. Dưới đây là top 2 món truyền thống thịt chuột La Chí được chế biến khác nhau.
4.1 Thịt chuột La Chí nướng
Một trong những cách chế biến từ thịt chuột La Chí đã mê hoặc nhiều người sành ăn chính là món nướng. Khi bắt những con chuột về, sẽ được nhúng vào nước sôi ở nhiệt độ 70 độ C, sau đó vặt thật sạch lông, rồi để khô. Tiếp theo, người dân sẽ dùng que tre xiên qua thịt chuột La Chí rồi đem thui lên bằng rơm. Bật mí cho bạn là loại rơm dùng để thui là rơm lúa nếp, giúp thịt chín vàng ruộm, trông bắt mắt hơn. Cách thui thịt chuột là châm lửa, quạt liên tục để lửa bùng to, thui phần lưng trước, rồi lật lại và thui tiếp phần bụng cho vàng óng.
Thịt chuột La Chí nướng thơm ngon, ăn giòn, béo ngậy, bảo đảm cắn một miếng thấm tận chân răng, chứ không hề ngán đâu!
Đến khi thui xong, người ta sẽ làm sạch nội tạng bên trong, rửa sạch rồi xát mắm muối, thảo quả, tiêu rừng cùng một số gia vị khác, rồi mới kẹp vào que tre và nướng. Các gia vị đặc trưng vùng núi rừng ướp vào thịt chuột nướng sẽ khiến mùi hương tỏa ra thơm lừng.
Đặc biệt, người dân La Chí thường sẽ nướng trên than củi để giữ được vị thơm ngon của từng miếng thịt. Khi nướng phải cho lửa vừa phải để thịt có thể chín đều.
Tới khi thịt chín, thì có thể bỏ ra ăn ngay giữa nhà, hoặc cả gia đình trong bản cùng quây quần bên bếp lửa để cùng thưởng thức
4.2 Thịt chuột treo gác bếp
Vào mùa thu hoạch lúa, thì những chú chuột xuất hiện rất nhiều, người dân ở đây muốn giữ được lâu nên đã nghĩ ra món thịt chuột La Chí gác bếp. Đầu tiên, chuột sau khi bắt về cũng được làm sạch sẽ. Sau đó, tẩm ướp gia vị đặc trưng cho ngấm, rồi đem treo lên gác bếp.
Có lẽ bạn chưa biết, đối với những đồng bào dân tộc thiểu số nói chung, và người La Chí nói riêng thì thường sẽ nấu bằng bếp củi. Do đó, bếp ở đây lúc nào cũng có lửa, bất kể ngày hay đêm.
Góc bếp của người La Chí
Chính nhờ khói và sức nóng từ lửa của rơm, củi bay lên sẽ làm cho thịt chuột La Chí khô lại, cứng chắc như khúc củi. Nhưng đừng vội chê nhé, bạn có thể để được tới tận cả năm trời mà không hề hỏng mốc. Nhà nào mà có món thịt chuột gác bếp, khách chỉ cần bước chân vào là sẽ biết ngay, bởi thịt đượm khói có mùi thơm nức mũi.
Người dân muốn ăn thịt chuột La Chí lúc nào thì chỉ cần gỡ từ trên gác bếp xuống và ăn lúc đó
Nếu muốn đổi khẩu vị, có thể chế biến từ thịt chuột khô thành món nướng khô, bằng cách vùi vào tro nóng rồi dùng chày đập xơ ra, mang chấm muối tiêu mắc khén. Ngoài ra, bạn còn có thể mang thịt chuột khô ngâm qua nước sôi, ướp gừng, hành tỏi rồi bỏ vào xào nóng tạo nên một món ăn rất ngon.
5. Mách bạn địa điểm thưởng thức món thịt chuột La Chí
Nếu như du khách muốn được thưởng thức món thịt chuột La Chí đúng “chuẩn” ở Hà Giang thì ghé đến Xín Mần, Hoàng Su Phì. Tại đây, các tín đồ cuồng chân không những được chiêm ngưỡng ruộng bậc thang hùng vĩ, thưởng thức đặc sản thịt chuột La Chí, mà còn được tham gia hoạt động săn bắt cùng các đàn ông trong làng.
Nếu bạn đã có dịp thăm thú mảnh đất Hà Giang, thì sẽ không khó để bắt gặp hình ảnh những người dân nơi đây đang quây quần bên bếp lửa thưởng thức món thịt chuột La Chí đó. Hãy tưởng tượng, vào những ngày mùa đông lạnh giá, cả gia đình cùng quây quần bên đống lửa, ăn thịt chuột và nhâm nhi chút rượu hoẵng, thì cái rét của cao nguyên đá có sá gì phải không nào?