Kim Ngân 1. Sự ra đời của lễ hội chợ tình Khâu Vai
1.1 Nguồn gốc của lễ hội chợ tình Khâu Vai
Lễ hội chợ tình Khâu Vai bắt nguồn từ năm 1919 đến nay đã hơn 100 năm. Tương truyền ngày xưa ở vùng Khâu Vai có một gia đình nông dân nghèo với ba người con trai khỏe mạnh, khôi ngô, tuấn tú và rất giỏi việc săn bắt. Tuy nhà nghèo nhưng các chàng trai hàng ngày luôn cố gắng làm lụng, khai thác song mây đem sang vùng Bảo Lạc để đổi lấy vải, dầu, muối phục vụ sinh hoạt hằng ngày.
Trong đó chàng trai thứ ba sở hữu giọng hát rất hay, tài thổi sáo cũng như lòng tốt bụng luôn khiến dân làng yêu quý. Họ trìu mến đặt tên cho chàng là Chàng Ba. Hầu như các cô gái trẻ trong làng đều đem lòng yêu mến Chàng. Trong đó, tiếng sáo của Chàng đã vô tình làm trái tim của người thiếu nữ trong một gia đình tộc trưởng nọ ở làng người Giấy gần đấy thổn thức.
Tiếng hát của Nàng hòa quyện vào tiếng sáo của Chàng trở thành một trong những thanh âm đẹp đẽ, say đắm lòng người. Mối tình của hai người cứ thế càng rực lửa, bùng cháy. Tuy nhiên sự cấm đoán từ gia đình và họ hàng đã chia cắt tình cảm thắm thiết của cả hai. Nhiều lần Nàng Út đã trốn gia đình ra bờ suối cùng chàng ba gặp gỡ tâm tình nhưng đều bị cha mẹ sai người bắt về và nhốt trong buồng.
Do đó cả hai đã quyết định bỏ lại sau lưng những định kiến, dùng lời hát và tiếng sáo để cùng nhau hò hẹn đi trốn lên một hang núi ở Khâu Vai. Tuy nhiên chẳng được bao lâu, gia đình hai bên đã biết được và cho rằng cả hai đã phá lệ làng. Kiên quyết ngăn cấm cả hai đến với nhau. Thương cha mẹ, anh em phải đổ máu vì một cuộc tình còn đang dang dở, cả hai đành kiềm nén giọt nước mắt để chia tay nhau và trở về bản của mình. Không quên hẹn thề kiếp sau sẽ nên vợ nên chồng và hứa rồi sẽ quay lại núi Khâu Vai vào 27 tháng 3 âm lịch hàng năm để gặp gỡ.
Xem thêm: Lễ hội Cấp sắc Hà Giang độc đáo của dân tộc Dao đỏ
Lễ hội chợ tình Khâu Vai là một trong những nét đặc sắc của văn hóa dân tộc Tày đã hơn 100 năm
Cũng từ đấy mà lễ hội chợ tình Khâu Vai đã trở thành một trong những lễ hội dành cho những cặp đôi có duyên mà không phận. Cứ vào ngày 27 tháng 3 âm lịch hàng năm, các cặp đôi lại tụ về nơi đây, gạt bỏ hết những ràng buộc của lễ giáo Phong Kiến, những tập tục lạc hậu mà cùng ngồi lại trò chuyện, tâm sự dẫu có thể đã xa cách nhau từ lâu.
Họ kể cho nhau nghe những vui buồn cuộc sống và cất lên những giai điệu dân ca quen thuộc để gửi gắm tình thương và nỗi nhớ vào từng lời hát. Tuy rằng mỗi người đã có một mái ấm gia đình nhưng mỗi khi lễ hội diễn ra sẽ không còn tồn tại sự ghen tuông. Cặp đôi tìm thấy nhau có thể ngồi tâm sự suốt cả đêm một cách hoàn toàn trong sáng. Đây chính là một trong những nơi để người dân có thể đến vui chơi mùa xuân, tìm một nửa của mình cũng như bày tỏ những tâm tình giấu kín.
Lễ hội chính là một nơi vui chơi mùa xuân, tìm một nửa của mình của người dân vùng núi phía Bắc
1.2 Ý nghĩa của lễ hội
Lễ hội chợ tình Khâu Vai là một trong những nét đặc sắc của văn hóa dân tộc Tày đã hơn 100 năm. Phiên chợ tình huyền thoại này đã trở thành nơi để những cặp đôi yêu nhau nhưng không thể đến được với nhau hò hẹn và tâm tình mỗi năm. Bắt nguồn từ năm 1919 đến nay, lễ hội chợ tình Khâu Vai vẫn được duy trì hơn trăm năm như một nét đẹp văn hóa truyền thống.
Mỗi khi đến ngày này diễn ra lễ hội, phiên chợ lại nhộn nhịp, náo nhiệt hơn bao giờ hết. Nam thanh nữ tú lũ lượt kéo nhau về đây trong những màu áo dân tộc sặc sỡ, xinh xắn và hòa mình vào dòng chảy lễ hội để kiếm tìm một nửa của chính mình.
Ngoài mục đích làm điểm hẹn nên duyên cho các cặp đôi, chợ tình Khâu Vai còn diễn ra rất nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật đặc sắc cũng như là nơi buôn bán vô cùng nhộn nhịp. Ngày nay, lễ hội chợ tình Khâu Vai đã trở thành một phần không thể thiếu trong du lịch Hà Giang bởi tính độc đáo và bản sắc văn hóa được truyền tải thông qua phiên chợ tình.
Lễ hội chợ tình Khâu Vai đã trở thành một trong những lễ hội dành cho những cặp đôi có duyên mà không phận
2. Thời gian và địa điểm diễn ra lễ hội
Lễ hội chợ tình Khâu Vai được tổ chức cố định vào ngày 27 tháng 3 âm lịch hàng năm. Thời điểm này cũng gần đến mùa du lịch nên không khí tại đây vô cùng nhộn nhịp và náo nhiệt. Địa điểm diễn ra lễ hội chợ tình Khâu Vai chính là địa danh cùng tên thuộc xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang.
Để đến được đây du khách nên chọn điểm xuất phát ở trung tâm thị trấn Hà Giang và đi theo hướng đường đi Quảng Bạ – Yên Minh. Sau đó tiếp tục chạy thẳng hướng đồng văn và đi theo trục đường chung là quốc lộ 4C sẽ đến được huyện Mèo Vạc chỉ cách đó khoảng 20 km.
Lễ hội chợ tình Khâu Vai được tổ chức cố định vào ngày 27 tháng 3 âm lịch hàng năm tại xã Khâu Vai
3. Lễ hội chợ tình Khâu Vai có gì đặc biệt?
3.1 Phần lễ
Để bắt đầu Lễ hội chợ tình Khâu Vai, chủ lễ là già làng trong xã cùng đại diện chính quyền sẽ dâng hương để xin phép được tổ chức lễ hội. Đồng thời dâng lễ lên miếu ông, miếu bà nhằm thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, đời đời nhớ ơn công lao của những người đã có công khai thác mảnh đất Khâu Vai.
Thông qua đó cũng tôn vinh sự thủy chung, trong sáng của tình yêu đôi lứa dù gặp nhiều trắc trở, không thể đến được với nhau nhưng vẫn tình cảm vẫn vẹn nguyên. Đó quả thật là một tình cảm rất đẹp, không làm trái với đạo lý, văn hóa xã hội.
Già làng trong xã cùng đại diện chính quyền sẽ dâng hương để xin phép được tổ chức lễ hội chợ tình Khâu Vai
3.2 Phần hội
Phần hội của lễ hội chợ tình Khâu Vai vô cùng nhộn nhịp với nhiều tiết mục nghệ thuật đặc sắc, cây nhà lá vườn. Hòa trong những giai điệu của dân tộc chính là những cô gái duyên dáng xinh xắn đang uốn mình trong chiếc váy xòe hoa đầy mê hồn. Rộn ràng cùng tiếng nhạc là tiếng sáo của những chàng trai người H’mông gọi bạn tình.
Đến với chợ tình Khâu Vai, ngoài việc xem những màn trình diễn đầy đặc sắc, du khách còn có thể tham gia những trò chơi dân gian cực kỳ thú vị như ném còn, gánh nước bằng ống tre, tung giao duyên. Đặc biệt là trò ném pao, đánh yến trên cung đường tình yêu rất thu hút khách du lịch. Ngoài ra khi đến đây, du khách còn có thể thưởng thức những món ăn đặc sản của Hà Giang với giá cả bình dân. Nhiều món đặc sản như là thắng cố, lẩu dê thưởng thức cùng với rượu ngô trong tiết trời se lạnh của Hà Giang chắc chắn sẽ đem lại cho bạn những trải nghiệm thú vị.
Phiên chợ tình cũng là cơ hội để du khách có thể tìm mua những món quà lưu niệm cho người thân, gia đình. Những món đồ tại đây đều được làm thủ công từ đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ dân tộc Tày.
Phần hội của lễ hội chợ tình Khâu Vai vô cùng nhộn nhịp với nhiều tiết mục nghệ thuật đặc sắc
Rộn ràng cùng tiếng nhạc là tiếng sáo của những chàng trai người H’mông gọi bạn tình
4. Lưu ý khi tham gia lễ hội chợ tình Khâu Vai
Một trong những lưu ý khi đến đây mà bạn nhất định phải thuộc nằm lòng chính là không được mặc trang phục của người dân tộc. Đúng như tên gọi của mình, lễ hội chợ tình Khâu Vai chính là điểm hẹn hò của nam thanh nữ tú người dân tộc. Vì thế nếu bạn không muốn trở thành nạn nhân bất đắc dĩ của tập tục “bắt vợ” thì không nên mặc quần áo người dân tộc tham gia vào lễ hội này.
Bên cạnh đó tiếng huýt sáo trong phiên chợ tình chính là một trong những tín hiệu để các chàng trai tìm người bạn của mình. Du khách nên tránh huýt sáo để không gây hiểu nhầm. Tại các sạp bán hàng quà lưu niệm thường rất kiêng mặc cả hay trả giá. Để tránh phiền phức, rắc rối, du khách không nên mặc cả khi mua hàng.
Lễ hội chợ tình Khâu Vai chính là một trong những nét độc đáo của mảnh đất Hà Giang
Hòa vào dòng người trong lễ hội chợ tình Khâu Vai, bạn sẽ hiểu hơn về những giá trị truyền thống, văn hóa độc đáo của người dân vùng núi cao phía Bắc. Trải qua hơn 100 năm, phiên chợ tình vẫn tồn tại như một minh chứng của sự thủy chung, trong sáng của những mối tình có duyên nhưng không phận.
Lễ hội chợ tình Khâu Vai năm 2021 được tổ chức tại Hà Giang. Video: Youtube/Đi Nào FWT