Kim Ngân 1. Giới thiệu về lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam
1.1 Thời gian tổ chức năm 2024
Hàng năm, cộng đồng tại Châu Đốc lại náo nức chuẩn bị cho Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam, một sự kiện tâm linh được mong chờ với lòng thành kính dành cho Bà. Năm 2024, theo tìm hiểu của Chiasene.com lễ hội này sẽ diễn ra từ ngày 22/5 đến ngày 3/6, tức là từ ngày 15/4 đến 27/4 âm lịch (Theo UBND tỉnh An Giang). Đây là dịp để bà con nông dân tạ ơn và cầu mong mùa màng bội thu cũng như sức khỏe và tài lộc cho mọi người.
Lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam diễn ra vào tháng 4 âm lịch hàng năm. Ảnh: Tỉnh An Giang Cổng TTDT
1.2 Ý nghĩa
Lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam tại An Giang là một trong những lễ hội lớn nhất Nam Bộ, thu hút hàng triệu du khách thập phương. Năm 2024, lễ hội hứa hẹn mang đến những trải nghiệm đặc biệt cả về mặt tâm linh lẫn hành trình khám phá di sản văn hóa độc đáo.
Lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam không chỉ là một nghi thức tôn giáo mà còn là biểu tượng văn hóa lâu đời của người dân Châu Đốc, An Giang. Từ khi được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2016, lễ hội này đã khẳng định được giá trị to lớn trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Lễ hội vừa là dịp để người dân địa phương thể hiện lòng biết ơn đối với những giá trị tinh thần vừa là cơ hội để các thế hệ hiểu hơn về lịch sử, truyền thống của mình. Mỗi năm, hàng ngàn người tham gia vào lễ hội, tạo nên một không gian giao lưu văn hóa đa dạng, phản ánh sự kết hợp hài hòa giữa các dân tộc Kinh, Hoa, Khmer, Chăm tại đây.
Lễ hội thu hút vô số người dân đến kính viếng. Ảnh: Tỉnh An Giang Cổng TTDT
1.3 Truyền thuyết
Theo truyền thuyết, vào những năm 1820 – 1825 khi quân Xiêm xâm lược nước ta, chúng đã vô tình phát hiện một pho tượng đá lớn ngự trên đỉnh núi Sam. Khi quân Xiêm cố gắng khiêng tượng xuống núi nhưng tượng đá bỗng trở nên nặng trĩu và không thể nhấc bổng. Thậm chí, một kẻ hung hãn còn dám gãy cánh tay trái của tượng Bà nhưng ngay lập tức phải chịu hình phạt đích đáng.
Về sau, Bà Chúa Xứ hiện về trong mơ của nhiều người dân trong làng, dặn dò họ khiêng tượng xuống núi lập miếu thờ. Bà hứa sẽ bảo vệ dân làng khỏi giặc xâm lược và mang đến mưa thuận gió hòa.
Cả làng chung sức khiêng tượng Bà xuống núi nhưng không tài nào nhấc nổi, dù là những thanh niên trai tráng khỏe mạnh nhất. Lúc này, một cô gái tự xưng là Chúa Xứ Thánh Mẫu lên tiếng, cho biết chỉ cần 9 cô gái đồng trinh là có thể di chuyển tượng Bà. Quả nhiên, 9 cô gái thanh tân đã nhẹ nhàng khiêng tượng Bà xuống núi. Tuy nhiên, khi đến chân núi tượng Bà bỗng trở nên nặng trĩu không thể di chuyển tiếp. Người dân địa phương nhận ra đây chính là vị trí mà Bà Chúa Xứ chọn để ngự, nên đã lập miếu thờ tại đây.
Lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam không chỉ là một sự kiện văn hóa tâm linh mà còn là lời nhắc nhở về lòng dũng cảm, đức tin và sự đoàn kết của người dân An Giang trong quá khứ. Khi đến với lễ hội, bạn không chỉ cầu bình an, may mắn mà còn được đắm chìm trong không gian văn hóa đặc sắc, thưởng thức những món ăn ngon và trải nghiệm những hoạt động lễ hội độc đáo.
Lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam gắn liền với truyền thuyết về Bà Chúa Xứ. Ảnh: Tỉnh An Giang Cổng TTDT
2. Các nghi lễ chính trong lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam
Theo thông tin từ ông Trần Quốc Tuấn, Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP. Châu Đốc, lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam 2024 sẽ bao gồm nhiều nghi lễ truyền thống đặc sắc, nhấn mạnh vào tinh thần và văn hóa tâm linh của người dân địa phương. Các nghi lễ này sẽ diễn ra từ ngày 29/5 đến 3/6 (tức từ 22/4 – 27/4 âm lịch).
2.1 Lễ tắm Bà
Lễ tắm Bà trong lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam 2024 diễn ra vào lúc 24 giờ ngày 23/4 âm lịch, là một trong những nghi lễ trọng điểm và mang ý nghĩa sâu sắc. Nghi lễ này không chỉ là việc tắm rửa cho tượng Bà mà còn biểu thị sự tinh khiết, làm mới và khởi đầu cho những điều may mắn. Theo quan niệm dân gian, được chứng kiến và tham gia vào Lễ tắm Bà là điềm báo của may mắn và phước lành.
Ngay từ chiều cùng ngày, không khí tại miếu Bà đã nhộn nhịp với sự hiện diện của đông đảo người dân và du khách từ khắp nơi. Họ tụ họp để chuẩn bị và tham gia vào các hoạt động văn hóa truyền thống như múa bóng rỗi – một hình thức nghệ thuật dân gian đặc sắc cùng các nghệ nhân cúng Bà. Điểm nhấn của buổi tối là nghi thức dâng lễ vật vào lúc 22 giờ, nơi người tham gia mang các lễ vật như áo mão tới dâng cúng.
Khoảng 23 giờ, Ban quản trị miếu thực hiện nghi thức xin phép Bà để bắt đầu Lễ tắm. Quá trình này bao gồm niệm hương, dâng rượu, trà và các lễ vật khác nhằm thể hiện lòng kính trọng và sự chuẩn bị kỹ lưỡng cho lễ tắm. Đến 0 giờ đêm, lễ tắm Bà chính thức bắt đầu sau bức màn vải che kín. Nước tắm được pha chế từ hoa lài và nước hoa thơm ngát, tạo nên một không khí thanh tịnh và trang nghiêm.
Các bước thực hiện Lễ tắm bao gồm: cởi mão, khăn, đai áo và các lớp áo của tượng Bà; sau đó là nhúng khăn lau khắp tượng, xịt nước hoa và mặc áo mới cho tượng. Quá trình này do một số phụ nữ đứng tuổi ở địa phương thực hiện, biểu thị sự truyền thống và kính trọng. Cuối cùng, các vị bô lão trong cộng đồng đội mão mới cho Bà, khép lại nghi lễ.
Khi tấm vải che được kéo ra, người dự lễ tranh thủ vị trí để được là người đầu tiên làm lễ và chiêm ngưỡng dung nhan mới của Bà, thể hiện niềm tin và mong muốn nhận được phước lành. Lễ tắm Bà không chỉ là một phần của lễ hội mà còn là biểu tượng của sự tôn kính, lòng tin và sự gắn kết cộng đồng.
Các phụ nữ trong tổ tắm Bà đang dâng hương, xin phép trước khi tắm Bà. Ảnh: Cổng TTDT Đảng bộ tỉnh An Giang
2.2 Lễ thỉnh sắc ông Thoại Ngọc Hầu
Lễ thỉnh sắc Ông Thoại Ngọc Hầu từ lăng mộ về miếu Bà diễn ra vào ngày 25/4 âm lịch, là một phần quan trọng của lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam. Đoàn rước bao gồm nhiều thành phần như lân, trống, ban tế lễ, ban quản trị Miếu Bà và các học trò lễ mang theo cờ phướn, cờ đại cùng các lễ bộ trang trí công phu. Đặc biệt, chiếc long đình sơn son thếp vàng là điểm nhấn quan trọng trong đoàn rước, biểu tượng cho sự uy nghi và trang trọng.
Nghi thức chính của lễ thỉnh sắc bao gồm việc rước bốn bài vị từ Lăng Nguyễn Văn Thoại – gồm bài vị của Ông Thoại Ngọc Hầu, hai bài vị của các bà vợ ông và bài vị Hội Đồng tức là các quan dưới trướng ông – về an vị tại Miếu Bà. Việc thỉnh các bài vị này về miếu không chỉ là một nghi thức tưởng nhớ và tôn vinh Ông Thoại Ngọc Hầu, mà còn là cầu nối cho các vị thần linh cùng nhau phù hộ cho người dân.
Lễ thỉnh sắc ông Thoại Ngọc Hầu. Ảnh: Tỉnh An Giang Cổng TTDT
2.3 Lễ túc yết và xây chầu
Lễ túc yết và xây chầu trong lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam diễn ra vào lúc 24 giờ ngày 25/4 âm lịch, là một trong những nghi lễ quan trọng nhất, mang tính chất tương tự như Lễ Kỳ Yên ở các ngôi đình Nam Bộ. Trong lễ túc yết và xây chầu, heo toàn sinh là lễ vật chính được dâng lên như một biểu tượng của sự hi sinh và lòng thành kính. Cùng với đó, tiếng chiêng, trống và mõ vang lên không ngừng, tạo nên một không gian linh thiêng và trang trọng. Các học trò lễ, những người trực tiếp thực hiện nghi lễ sẽ mặc trang phục truyền thống và thực hiện các bước lễ tế theo đúng nghi thức.
Điểm nổi bật của lễ túc yết là bài văn tế được đọc lên, ca ngợi công đức của Bà và mời gọi các Mẫu thần từ nhiều nơi khác nhau về ngự tại bàn thờ Hội Đồng. Sau khi nghi lễ chính thức kết thúc, không khí lễ hội trở nên nhộn nhịp và sôi động hơn với chương trình Hát Bội – một hình thức nghệ thuật truyền thống của Việt Nam. Các vở tuồng được trình diễn không chỉ là phương tiện giải trí mà còn là cách gìn giữ và phát huy văn hóa dân gian, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân và du khách.
2.4 Lễ Chánh tế
Lễ Chánh Tế diễn ra vào ngày 27/4 âm lịch. Nghi lễ này có bản chất tương tự như lễ Đoàn cả thường được tổ chức trong lễ Kỳ Yên ở các ngôi đình khắp Nam Bộ nhằm mục đích tế lễ và tưởng nhớ đến các vị thần. Lễ Chánh Tế bao gồm các nghi thức tế lễ nghiêm trang, trong đó người tham gia thực hiện các lễ vật, bài văn tế và nghi lễ tôn kính khác nhau. Đến chiều cùng ngày, lễ Hồi Sắc diễn ra với hình thức tương tự như lễ Thỉnh Sắc. Mục đích của Lễ Hồi Sắc là đưa các bài vị đã được rước từ Lăng Nguyễn Văn Thoại trong những ngày trước về lại chỗ cũ.
3. Phần hội của lễ vía Bà Chúa Xứ
Phần hội của lễ vía Bà Chúa Xứ Núi Sam là một sự kiện đầy màu sắc và sôi động, nơi văn hóa và tín ngưỡng hội tụ, phản ánh sự đa dạng của cộng đồng các dân tộc Kinh, Chăm, Hoa và Khmer. Kể từ khi được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là Lễ hội cấp Quốc gia vào năm 2001, phần hội của lễ vía Bà Chúa Xứ đã trở thành một phần không thể thiếu với sự đầu tư và tổ chức ngày càng công phu và quy mô hơn.
Trong tuần lễ văn hóa, người tham dự sẽ được trải nghiệm một loạt các chương trình văn hóa phong phú. Các trò chơi dân gian như kéo co, thả diều nghệ thuật, trò chơi vận động liên hoàn, cờ tướng, đẩy gậy, chọi gà và cờ người không chỉ giải trí mà còn gìn giữ và phát huy các giá trị truyền thống. Những trò chơi này thu hút cả người lớn và trẻ em, tạo nên không khí gia đình và cộng đồng.
Phần biểu diễn nghệ thuật trong lễ hội là dịp để bạn khám phá và thưởng thức các nghệ thuật truyền thống của bốn dân tộc. Múa lân sư rồng, múa mâm thao, múa bóng rỗi, múa đĩa chén là những điểm nhấn nghệ thuật đặc sắc, thu hút sự chú ý của du khách và người dân địa phương. Mỗi màn trình diễn không chỉ là một tiết mục giải trí mà còn là sự thể hiện tinh tế của văn hóa và nghệ thuật dân gian.
Phần hội của lễ vía Bà Chúa Xứ Núi Sam. Ảnh: ctydulichhcm
4. Kinh nghiệm tham gia lễ hội
Khi tham gia lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam 2024, việc lên kế hoạch và chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ giúp bạn có được trải nghiệm tốt nhất. Dưới đây là những thông tin hữu ích mà Cẩm nang du lịch đã tổng hợp nhằm giúp ban có thể sắp xếp chuyến đi tham dự lễ hội một cách suôn sẻ và an toàn:
4.1 Thời gian mở cửa
Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam mở cửa từ 5:00 sáng đến 10:00 tối hàng ngày. Đặc biệt, trong thời gian diễn ra lễ hội từ cuối tháng 4 đến đầu tháng 5 âm lịch hàng năm, miếu sẽ có các hoạt động đặc biệt và thu hút hàng nghìn người tham dự. Để tránh lỡ các hoạt động quan trọng, hãy đến đúng giờ và theo dõi chương trình lễ hội trước khi đến.
4.2 Cách di chuyển
Từ Thành phố Hồ Chí Minh, bạn có thể chọn di chuyển đến Châu Đốc, An Giang bằng nhiều phương tiện:
Ô tô hoặc xe máy:
– Lộ trình 1: Quốc lộ 62 qua Bình Hiệp, tiếp tục theo hướng biên giới từ Hồng Ngự đến Tân Châu.
– Lộ trình 2: Quốc lộ 1A, cầu Mỹ Thuận, Quốc lộ 80 qua Phà Vàm Cống, Sa Đéc, Long Xuyên và theo Quốc lộ 90 đến Châu Đốc.
Xe khách:
– Phương Trang: Giá vé khoảng 175.000 VND, xuất phát từ bến xe Miền Tây.
– Huệ Nghĩa: Giá vé khoảng 150.000 VND, xuất phát từ số 11 Lê Đại Hành, Quận 11.
– Kim Mai: Giá vé khoảng 120.000 VND, xuất phát từ bến xe Miền Tây.
4.3 Lưu ý khi tham gia lễ hội
Nếu bạn dự định tham gia lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam 2024 thì cần lưu ý một số vấn đề sau:
– Do đông đúc nên vấn đề xô đẩy có thể xảy ra, vì vậy bạn hãy bảo quản tài sản cá nhân cẩn thận.
– Tránh mua nhang, đèn hoặc các sản phẩm khác từ người bán dạo không uy tín. Hãy chuẩn bị sẵn từ nhà hoặc mua tại các cửa hàng tin cậy trong khu vực.
– Không nhận lộc hay bất kỳ vật phẩm nào từ người lạ để tránh bị đòi tiền sau đó.
Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam 2024 hứa hẹn sẽ là một sự kiện văn hóa và tâm linh hoành tráng, thu hút đông đảo du khách đến tham dự. Nếu bạn đang tìm kiếm một địa điểm du lịch tâm linh và trải nghiệm văn hóa độc đáo, thì lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam là một lựa chọn hoàn hảo.