Kim Ngân 1. Vài nét về lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng
1.1 Sự tích về lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng
Lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng là lễ hội cổ truyền dành cho trẻ chăn trâu được tổ chức ở làng Phong Lệ. Đối với những người dân làng đã sinh sống ở đây rất nhiều thế hệ thì đây là một lễ hội lớn, mang ý nghĩa tâm linh đặc biệt cho trẻ em còn đối với người dân Đà Nẵng nói chung thì đây lại là một lễ hội mang đậm văn hóa truyền thống đáng tự hào của dân tộc. Thường thì lễ hội này không diễn ra hàng năm mà định kỳ 3 năm một lần nên thu hút được rất nhiều du khách tìm đến đây để tham gia vào lễ hội Đà Nẵng này.
Theo truyền thuyết từ rất lâu, làng Phong Lệ xưa có một cồn cỏ ngay giữa cánh đồng. Một ngày nọ, có một người nông dân xua đàn vịt lên cồn thì bỗng dưng các chú vịt ấy bị dính chặt chân xuống đất như là có bàn tay vô hình đâu đó níu chặt lại. Dân làng cho rằng đây là do là có thần linh “cư ngụ” nên từ đó chẳng ai dám bén mảng đến cồn và đặt tên là cồn là cồn Thần.
Sau đó không lâu, tình cờ có đàn trâu trong làng chạy lạc lên cồn, đám trẻ chăn trâu đến tìm nhưng cả người và trâu lại không gặp phải bất trắc gì. Từ đó có tiếng đồn dần lan ra, người ta cho là cồn Thần chỉ dành cho trẻ em chăn trâu đến gần và nơi đây đã trở thành địa điểm tụ tập của đám trẻ con trong làng mỗi khi đi chăn trâu giúp gia đình. Xóm cồn về sau cũng được gọi là xóm Đồng, trải qua nhiều thế hệ và rồi dần dần hình thành một lễ hội dành riêng cho các trẻ em chăn trâu, gọi là lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng.
Lễ hội rước Mục Đồng Đà Lạt ở làng Phong Lệ chính là dành cho những trẻ em chăn trâu
Hình ảnh những em bé chăn trâu đầy sức sống trong khung cảnh làng quê bình dị
1.2 Ý nghĩa của lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng
Lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng ra đời với ý nghĩa cầu mong thần linh phù hộ cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu để dân làng được ấm no, hạnh phúc và đặc biệt là trẻ em.
Khi đến làng Phong Lệ tham dự lễ hội này, du khách sẽ được chiêm ngưỡng rất nhiều hiện vật, linh vật được bà con hàng xóm trong làng chuẩn bị từ trước để dâng lên các thần linh nhằm gửi gắm những ước nguyện cho người thân và dân làng. Điểm độc đáo hơn nữa – do đây chính là lễ hội Mục Đồng – bạn sẽ bắt gặp những cô bé, cậu bé trong trang phục chăn trâu thời xa xưa rất đáng yêu, đang nô đùa dưới đồng ruộng.
Hình ảnh những chú bé chăn trâu đang nô đùa dưới đồng ruộng thật vô tư và đáng yêu
Xem thêm: Ghé thăm làng cổ Túy Loan – Ngôi làng có tuổi đời hơn 500 năm ở Đà Nẵng
2. Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng
2.1 Thời gian tổ chức lễ hội
Lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng diễn ra trong hai ngày vào cuối tháng 3 âm lịch, khi vụ mùa đã xong và là lúc bắt đầu cho mùa lễ hội. Không khí trong làng rộn ràng, tất bật để chuẩn bị lễ hội, chủ yếu để cầu mong mùa màng bội thu và cuộc sống sung túc.
Ngày trước có lệ cứ 3 năm một lần làng tổ chức lễ rước Mục Đồng. Sau giãn dần ra 6 năm, rồi cuối cùng là 12 năm. Năm 2007, lần đầu tiên sau hơn 70 năm vắng bóng, lễ hội Mục đồng Đà Nẵng đã được bà con 17 họ tộc làng Phong Lệ tự đóng góp tiền của với sự hỗ trợ về mặt chuyên môn của Hội Văn nghệ dân gian thành phố Đà Nẵng để phục dựng lại nét văn hóa của tổ tiên.
Năm 2010, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đà Nẵng phối hợp với làng Phong Lệ tổ chức lễ hội lần thứ hai và đã để lại rất nhiều ấn tượng sâu sắc cho du khách phương xa về một lễ hội đậm chất nhân văn dành riêng cho trẻ em chăn trâu, tạo điều kiện khôi phục, phát huy nhằm bảo tồn nét đẹp văn hóa, truyền thống của dân tộc.
Lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng thu hút rất nhiều du khách đến khám phá
2.2 Địa điểm tổ chức lễ hội
Theo các thế hệ tổ tiên lưu truyền lại, làng Phong Lệ xưa có tên gốc là xứ Đà Ly, sau được chia làm hai làng là Phong Bắc nay thuộc phường Hòa Thọ Tây, quận Cẩm Lệ; và Phong Nam thuộc xã Hòa Châu, huyện Hòa Vang thuộc thành phố Đà Nẵng. Ngày nay, làng Phong Lệ thuộc thôn Phong Nam và chính là nơi diễn ra lễ hội rước Mục Đồng Đà Lạt định kỳ.
Dù hiện tại đã bị chia tách địa lí hành chính khác nhau, song cứ đến ngày lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng, người dân hai địa phương lại cùng quy tụ về để tham dự khiến cho không khí rất náo nhiệt và vui tươi.
Đền Thần Nông – nơi diễn ra lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng của làng Phong Lệ
3. Những nét đặc sắc của lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng
3.1 Tất bật chuẩn bị lễ hội
Đến hẹn lại lên, làng trên xóm dưới ai nấy điều tụ hội, rộn ràng chuẩn bị cho lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng. Ngoài những lá cờ nhỏ của mục đồng còn có những “đại kỳ” của 13 tộc họ trong làng. Đây chính là loại cờ cán lớn bằng tre dài đến 5m có treo các vật biểu tượng từ tứ linh (lân, long, quy, phụng) cho đến tứ nghệ (sĩ, nông, công, thương) nhưng nhiều nhất vẫn là cày, bừa, cuốc, gàu dai, gàu sòng, dừng, nia…
Để nhận được giải trong lễ hội, các họ tộc phải thể hiện sức sáng tạo của mình qua các hình tượng bằng gỗ rất công phu, mĩ thuật. Vì phải mang trên mình nhiều thứ như vậy nên cây “đại kỳ” thường rất nặng, các họ thường phải chọn ra 3 lực điền khoẻ mạnh với đầy đủ đai nịt ngang lưng mới đủ sức mang vác.
Những lá “đại kỳ” độc đáo, rợp bóng trời trong ngày diễn ra lễ hội
Một trong những cây “đại kỳ” độc đáo ở Lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng
3.2 Lễ hội diễn ra trong không khí náo nhiệt
Chiều ngày 19/3 âm lịch – bắt đầu làm lễ dao đồng. Lúc này, những người con xa xứ sẽ tập trung về đông đúc nhất. Các Mục Đồng sẽ cầm cờ dạo quanh cánh đồng với ước nguyện một năm mùa màng bội thu sắp tới.
Sáng ngày 20/3 âm lịch – chính thức làm lễ rước. Cả không gian lớn vang vọng tiếng trống làng như thúc giục toàn dân về đây dự lễ. Tất cả dân làng đều ngay ngắn trong sân đình – còn gọi là đình Mục Đồng. Người chủ trì và cai quản các mục đồng ăn mặc trang trọng, tươm tất để tiến vào hậu tẩm rồi khấn vái bài vị của Thần Nông rồi đem đặt vào kiệu, chuẩn bị rước từ Cồn Thần bằng kiệu hoa về đình làng Phong Lệ an vị tế vọng Thần. Kiệu rước Thần là loại kiệu có 4 mái trang trí 4 giao lá, rèm của kiệu giăng hoa kết đằng trông rực rỡ mà rất uy nghiêm, trang trọng. Người khiêng kiệu sẽ là bốn mục đồng có chiều cao tương đương như nhau.
Dẫn đầu đám rước của lễ hội là đoàn cờ mục đồng, tiếp đến là cờ của 13 tộc họ. Dàn cổ nhạc, chiêng trống vang vọng cả góc trời. Tất cả các hộ gia đình có trâu điều sắm sửa lễ phẩm – thường là một mâm xôi với hoa quả, đôi khi là một con gà hoặc một đầu heo cho người đội lên đầu đi theo đám rước. Kết thúc đám rước là dân làng nối đuôi nhau. Đoàn mục đồng lần lượt lội qua đám ruộng với bầy trâu. Khi đi ngang một đám cỏ bên đường thì có thể dừng ít lâu để cổ vũ cho các trò chơi dân gian rất hấp dẫn như kéo co, rồng rắn, nhảy dây…
Đoàn rước khiêng kiệu về đình làng thì bắt đầu cúng tế chính thức. Bài vị Thần Nông được đặt lên bàn thờ nơi hậu tẩm chính Đình với các lễ vật hoa, xôi, gà, trái cây… được bày trên bệ thờ khắp ba gian đình. Mục đồng nghiêm chỉnh đứng trước đình làm lễ, các chức sắc trong làng nghiêm trang đứng thành hai hàng chứng minh lễ cúng tế. Tế lễ xong, các mục đồng được mời vào ăn cỗ cùng với chư vị chức sắc trong làng, không phân biệt thứ hạng rất vui vẻ.
Tối ngày 20/3 âm lịch – tổ chức hát mục đồng và hát tuồng náo nhiệt cả sân Nhà thờ Tiên Hiền, làng Phong Lệ. Thanh âm náo nhiệt của cổ nhạc, của trống chiêng, dưới ánh sáng bập bùng của các ngọn đuốc, đám rước tạo nên một khung cảnh vô cùng thanh bình trên xóm làng mờ sương đêm.
Khi mặt trời lên khỏi ngọn tre cũng là lúc lễ hội vừa xong, mọi người lại quay về với nhịp sống hàng ngày với niềm tin rằng năm nay sẽ có một vụ mùa bội thu.
Lễ rước bắt đầu vào sáng tinh mơ ngay giữa đình Thần với đông đảo trẻ em tham gia
Đi đầu đám rước là đoàn cờ của mục đồng trong trang phục cổ xưa
Trong dòng người rồng rắn tiến về đình Thần, kiệu rước rực rỡ đủ sắc màu mà uy nghiêm
Kéo co là một trong những trò chơi diễn ra trong khuôn khổ lễ hộ rước Mục Đồng Đà Lạt
Xem thêm: Khám phá lễ hội làng An Hải Đà Nẵng – Quá khứ oai hùng từ triều Nguyễn
Lễ hội rước Mục Đồng Đà Nẵng là một lễ hội đặc sắc và vô cùng ấm áp giữa sự bình dị của một miền quê dân dã. Đây chính là một trong những lễ hội hiếm có ở Đà Nẵng có thể lưu giữ được những nét đẹp văn hóa và niềm tin tâm linh vốn đã hình thành từ xa xưa mà nay trở thành một truyền thống của các tộc người nơi đây. Nếu bạn có lịch trình khám phá Đà Nẵng trong tương lai, đừng quên đến tham gia lễ hội rước Mục Đồng độc đáo này vì đây chính là một văn hóa cổ truyền xứng đáng được bảo tồn của dân tộc.