Tiểu Ngọc 1. Sự ra đời của lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc Cà Mau
1.1 Nguồn gốc hình thành của lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc
Cùng với lễ Kỳ Yên Đình Thần Tân Lộc, lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc được biết đến là một trong những lễ hội dân gian lớn nhất ở Cà Mau có nguồn gốc từ thời xa xưa và được lưu truyền, gìn giữ hàng trăm năm đến tận ngày nay. Năm 1925, khi hay tin Cá Ông dạt vào cửa biên Sông Đốc, bà con ngư dân trong vùng đã họp bàn xây miếu và thỉnh cốt về thờ cúng. Qua nhiều lần tôn tạo và di dời, hiện nay lăng thờ Cá Ông được gọi là Lăng Ông Nam Hải, tọa lạc tại địa phận khóm 2, thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời, Cà Mau. Với người dân miền biển thì Cá Ông là một linh vật cực kỳ thiêng liêng và là vị thần hộ mệnh cho các thuyền bè mỗi khi ra khơi. Hiện nay, người dân tại Sông Đốc vẫn thường truyền miệng về huyền thoại Cá Ông cứu người mang đậm màu sắc Phật giáo và đây cũng là khởi nguồn của lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc nức tiếng gần xa.
Truyền thuyết kể về việc Phật Tổ bảo Quan Thế Âm Bồ Tát (Phật Bà Quan Âm) lấy áo cà sa của mình xé thành trăm mảnh vải rồi thả xuống biển tạo thành một đàn Cá Ông. Sau đó, Quan Thế Âm Bồ Tát lấy xương của voi để hóa phép thành xương cho Cá Ông to lớn. Với bộ xương đặc biệt như vậy, Cá Ông có thể thâu đường (rút ngắn quãng đường) để kịp thời cứu người dân và những chiếc thuyền gặp nạn trên biển khơi. Mỗi khi sóng to gió lớn, thuyền bè gặp nguy hiểm thì Cá Ông sẽ ngay lập tức hiện lên và hộ tống tàu bè đưa vào chỗ nước cạn an toàn. Ngược lại, khi Cá Ông mắc nạn, xác trôi dạt vào bờ thì đều được ngư dân tổ chức lễ an táng và thờ cúng trang trọng. Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc cũng được hình thành từ đó.
Xem thêm: Lễ tế Thần Nông ở Cà Mau, nơi họp mặt trao đổi sản xuất nông nghiệp
Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc là nghi lễ dân gian truyền thống của ngư dân vùng biển Cà Mau. Ảnh: Trần Mỹ Linh
1.2 Ý nghĩa của lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc
Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc là di sản phản ánh lịch sử hình thành, phát triển của cộng đồng ngư dân miền biển ở Cà Mau và là tấm gương phản chiếu nét đẹp văn hóa dân gian đặc sắc. Lễ hội ở Cà Mau này còn là nguồn sử liệu cực kỳ phong phú với các chứng tích về chủ quyền biển đảo cũng như kinh nghiệm đi biển của nhiều thế hệ người dân Cà Mau. Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc nói riêng cùng với tín ngưỡng thờ Cá Ông nói chung mang ý nghĩa giáo dục về truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, tôn vinh công đức của vị thần biển đã cứu ngư dân gặp nạn và mang đến các vụ mùa biển bội thu, giúp cuộc sống bà con được bình yên và no đủ.
Bên cạnh đó, Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc cũng là dịp để ôn lại lịch sử dân tộc, tưởng nhớ đến các vị Thành hoàng, Tiền hiền đã có công mở cõi, lập làng, tạo nghề và dạy nghề cho người dân nơi đây. Ngoài ra, lễ hội còn giúp thắt chặt tình đoàn kết và tương thân tương ái giữa cư dân của các làng chài trải dọc ven tỉnh Cà Mau sau những ngày mưu sinh khó khăn, vất vả trên biển. Tín ngưỡng thờ Cá Ông của lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc đã trở thành ý thức bảo vệ môi trường biển một cách tự nhiên, nhằm thể hiện thái độ nhân văn của người dân vùng biển Việt Nam.
Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc là dịp để người dân nơi đây bày tỏ lòng tôn kính với Cá Ông – Vị thần biển đã cứu giúp thuyền bè của bà con khi gặp hoạn nạn. Ảnh: Trần Mỹ Linh
2. Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc
Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc được tổ chức tại Lăng Ông Nam Hải ở cửa biển Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời, Tỉnh Cà Mau và diễn ra xuyên suốt ba ngày 14, 15, 16 tháng 2 âm lịch. Mỗi khi đến thời điểm này, người dân bản xứ và các bạn trẻ từ khắp mọi nơi trên đất nước đều tụ hội về vùng đất Cà Mau để hòa mình vào không khí sôi nổi, đồng thời cầu nguyện cho một năm mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an, cuộc sống no đủ. Đặc biệt, các ngư dân quanh năm bám biển sẽ cầu xin cho những chuyến tàu ra khơi bình an và đánh bắt thật nhiều tôm, cá.
Lễ hội diễn ra từ ngày 14 – 16 tháng 2 âm lịch tại Lăng Ông Nam Hải, huyện Trần Văn Thời. Ảnh: Trần Mỹ Linh
3. Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc có gì đặc sắc?
Hằng năm, lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc quy tụ hàng nghìn ghe, tàu đánh bắt trên biển tạo nên khung cảnh vô cùng náo nhiệt. Phần nghi lễ diễn ra vô cùng trang nghiêm và tôn kính, bắt đầu cử hành lúc 13 giờ ngày 15. Vị Chánh lễ cùng với Ban Trị Sự Lăng Ông Nam Hải sẽ trang trọng tiến hành các nghi thức truyền thống bao gồm đọc hương văn tế, lễ bái của học trò, hội bà, hội ông… Sau đó, Ban Trị Sự sẽ thỉnh lư hương lên long đình do các học trò lễ khiêng kiệu và theo hầu. Trong nghi lễ Nghinh Ông, đi đầu tiên là lân, trống, tiếp theo đến Long Đình, chánh chủ, chánh vạn và các vị chức sắc, học trò lễ, cung nữ, phi tần cùng với bà con địa phương diễu hành từ Lăng Ông Nam Hải qua thị trấn Sông Đốc rồi đến cảng để lên tàu ra biển. Dân chúng xem lễ đứng chật kín hai bên đường, ai cũng thi nhau hò reo cổ vũ, tạo nên bầu không khí cực kỳ sôi động không kém gì lễ hội Vía Bà Thiên Hậu Cà Mau.
Trên vùng cửa biển Sông Đốc rộng lớn, hàng trăm chiếc ghe, tàu đủ mọi loại kích cỡ, công suất và trang trí nhiều màu sắc tạo ra một cảnh tượng hết sức sống động. Trong số những ghe, tàu lớn nhỏ tham gia lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc, có một cụm chính gồm ba chiếc thuyền kết lại thành đoàn với nhiệm vụ chở Ban Trị Sự, các vị chức sắc và học trò lễ. Ở trên những chiếc thuyền ra biển tham gia nghi thức Nghinh Ông, mọi người dù lạ hay quen cũng đều được mời ăn uống miễn phí. Lúc này, bạn sẽ có cơ hội thỏa thích ngắm nhìn biển cả bao la, chiêm ngưỡng từng đoàn tàu cờ hoa rực rỡ, đắm mình trong các đợt sóng ôm ấp bên mạn thuyền và được nghe những ngư dân chài kể huyền thoại Cá Ông cứu người.
Các đoàn ghe, tàu tham gia lễ Nghinh Ông đều chạy ra biển về hướng Hòn Chuối và không có giới hạn thời gian hay khoảng cách. Trên đường diễu hành, nếu gặp được Cá Ông phun nước (còn gọi là Ông Dội) thì đoàn tàu sẽ quay trở về ngay. Còn nếu không gặp thì cả đoàn vẫn tiếp tục ra khơi và chủ lễ sẽ đọc lời nguyện cầu. Thông thường, khi cách đất liền khoảng 1 – 2 hải lý, chủ lễ sẽ bắt đầu “xin keo” và múc nước vào những chiếc lọ rồi đem về Lăng Ông Nam Hải thờ cúng.
Theo tín ngưỡng của ngư dân Sông Đốc, nghi thức rước Cá Ông về lăng chính là thời khắc linh thiêng nhất để mọi người đem hương án gồm nhang đèn, gà vịt, heo quay, trái cây… ra trước nhà cúng lễ, nhằm bày tỏ lòng tôn kính với vị thần biển. Ngoài các nghi lễ truyền thống, Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc còn tổ chức nhiều trò chơi dân gian thú vị như đánh cờ tướng, kéo co, đẩy gậy, bóng chuyền, bóng đá… vô cùng tưng bừng, náo nhiệt.
Lăng Ông Nam Hải được trang trí rực rỡ và tráng lệ vào những ngày tổ chức lễ hội. Ảnh: Mekong Delta Explorer
Phần lễ cúng trước khi ra biển được cử hành vô cùng trang nghiêm với các vị chức sắc, chánh lễ, học trò lễ và cung nữ. Ảnh: Mekong Delta Explorer
Đoàn diễu hành từ Lăng Ông Nam Hải đến cửa biển. Ảnh: Mekong Delta Explorer
Các đoàn tàu ra khơi tham gia lễ Nghinh Ông. Ảnh: Mekong Delta Explorer
Những lọ nước biển trong lành được đem về thờ cúng. Ảnh: Mekong Delta Explorer
Lễ Hội Nghinh Ông Sông Đốc là nét đẹp văn hóa truyền thống mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, tượng trưng cho tín ngưỡng tâm linh của ngư dân vùng biển Cà Mau. Bạn đừng quên bổ sung vào cẩm nang du lịch của mình để không bỏ lỡ cơ hội trải nghiệm nghi lễ đặc sắc này khi có dịp về thăm nơi đây nhé.