Tiểu Ngọc 1. Câu chuyện về sự ra đời của Lễ cúng bến nước Buôn Ma Thuột
Đến thành phố Ban Mê, bên cạnh tham quan những địa điểm nổi tiếng như núi Đá Voi Mẹ, thác Thủy Tiên, làng cà phê Trung Nguyên, thưởng thức các món ăn đặc sản thơm ngon: Đọt mây gai Daklak, măng le, bơ sáp…, bạn còn có thể tham gia các lễ hội văn hóa thú vị của người đồng bào dân tộc, trong đó có Lễ cúng bến nước Buôn Ma Thuột.
Đây là một lễ hội lâu đời của dân tộc người Ê Đê. Bởi vì thường lập buôn ở gần nơi lấy nước nên những người đồng bào rất sùng bái và gìn giữ nguồn nước của mình. Theo phong tục trước đây, khi muốn lập buôn mới, chủ buôn sẽ cùng những người anh em trai của mình làm lễ xin tổ tiên, ông bà và các vị thần linh của núi rừng để tìm ra bến nước mới.
Lễ cúng bến nước Buôn Ma Thuột là một trong những lễ cúng tâm linh có truyền thống lâu đời của người đồng bào dân tộc Ê Đê nhằm thể hiện sự kính trọng của họ đối với nguồn nước quý giá
Người khám phá ra bến nước đầu tiên sẽ được tôn vinh là chủ của bến nước. Khi buôn mới lập, người này có nhiệm vụ đứng ra chủ trì cúng bái mỗi năm một lần. Con cái đời sau sẽ tiếp bước công việc của người đi trước. Thấp thoáng nhiều năm ròng, lễ cúng này đã trở thành một trong những phong tục mang đậm nét đẹp văn hóa truyền thống của người đồng bào dân tộc Ê Đê, thu hút đông đảo các bạn gần xa đến tham dự.
Sau khi kết thúc mùa thu hoạch trong năm, cả buôn làng sẽ cùng tổ chức lễ cúng. Đây không chỉ là dịp lễ cảm tạ Thần Nước đã phù hộ cho buôn có được nguồn nước tinh khiết để sử dụng mà còn ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, đời sống người dân ấm no. Cứ đến ngày này, bà con trong buôn cũng tụ họp lại, chia sẻ về đời sống, công việc sản xuất một năm qua.
Xem thêm: Choáng ngợp với Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột đậm đà sắc màu văn hóa
Sau vụ thu hoạch, người đồng bào sẽ bắt tay vào chuẩn bị tổ chức Lễ cúng bến nước Buôn Ma Thuột, nào dọn dẹp, sửa đường, làm vệ sinh bến nước, nấu rượu cần, tập luyện đánh chiêng, chuẩn bị lễ vật…
2. Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội
Giống với Lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên, Lễ cúng bến nước Buôn Ma Thuột không có thời gian cụ thể, thường được tổ chức vào khoảng thời gian người đồng bào dân tộc Ê Đê vừa thu hoạch xong, tức là giữa tháng 3. Buôn làng sẽ thực hiện nghi lễ này trước hoặc sau ngày cúng lúa mới của các gia đình. Họ chọn ngày trăng tròn để đêm đến có thể cùng chung vui dưới ánh trăng sáng rực. Đến ngày đã định, người dân sẽ cùng tập trung tại nhà cộng đồng.
3. Lễ cúng bến nước có gì đặc sắc?
3.1 Trước ngày Lễ cúng bến nước Buôn Ma Thuột được tổ chức
Để chuẩn bị cho nghi lễ cúng này, vài ngày trước khi diễn ra, già làng và chủ bến nước sẽ họp bàn với dân làng. Thông thường, thanh niên sẽ được phân công làm vệ sinh khu vực bến nước, nguồn nước và sửa đường vào bến. Chị em phụ nữ khéo léo và người già sức yếu thì dọn dẹp nhà cửa, đường làng, ngõ xóm.
Tuy không có thời gian tổ chức cụ thể vào tháng 3, nhưng đúng thời gian buôn đã bàn trước, dân làng sẽ nhanh chóng tập trung tại nhà cộng đồng của buôn để từng bước tiến hành nghi lễ tâm linh này
Tùy theo điều kiện cho phép, người dân trong buôn sẽ đóng góp công sức hay vật chất. Những hoạt động thú vị trước Lễ cúng bến nước Buôn Ma Thuột mà bạn có thể trải nghiệm là tham gia nấu rượu cần, tập luyện đánh chiêng, chuẩn bị lễ vật cúng… Xong xuôi đâu đó, trước lễ một ngày, chủ bến nước và thầy cúng sẽ cùng với người giúp việc sửa soạn một chiếc bàn nứa nhỏ ngay bên bờ con nước để chuẩn bị cho ngày trọng đại hôm sau.
3.2 Nét đẹp văn hóa của lễ cúng
Đúng thời gian định trước, mọi người sẽ tập trung tại nhà cộng đồng để cùng cột rượu cần, mổ heo, gà, treo chiêng trống, trang trí mâm lễ… Lễ cúng bến nước Buôn Ma Thuột sẽ gồm 3 phần, trong đó có nghi lễ cúng mời tổ về dự lễ, cúng đầu nguồn nước và cúng sức khỏe cho chủ bến. Mỗi phần sẽ có lễ vật riêng bao gồm 1 con gà hoặc 1 con heo cùng với 1 ché rượu cần.
Sau lần khấn báo đầu tiên, cả buôn sẽ đi thẳng ra bến nước (thường ở đầu buôn) trong tiếng chiêng trống náo nức, nhộn nhịp, không dừng lại ở bất kỳ chỗ nào trên đường di chuyển
Bắt đầu lễ cúng, thầy cúng sẽ khấn báo việc buôn làng tổ chức lễ cúng rồi mời tổ tiên, ông bà của chú bến nước và các vị thần linh cùng về dự lễ. Tiếp theo, mọi người di chuyển ra bến nước (thường ở đầu buôn). Họ đi thẳng tới nơi, không dừng lại ở chỗ nào trên đường. Đông đủ tại bến nước, đoàn người sẽ đứng xung quanh chờ thầy cúng lúc này đang bày lễ ra, rót rượu từ chiếc bầu ra bát đồng.
Tiếng chiêng trống nổi lên, thầy cúng tiếp tục làm lễ cảm tạ Thần Nước và cầu an. Thầy dùng bầu rượu rưới lên các tàu lá đựng lễ vật để dâng lên rồi khấn lần thứ hai trước Thần và các lễ vật đặt trên bàn nứa. Tiếp đến, bầu rượu được rưới xuống dòng nước như báo với các vị thần linh thiêng, buôn làng đã dâng lễ hiến sinh để tạ ơn. Sau đó, chị em phụ nữ được phân công lấy nước đưa về nhà cộng đồng, đổ đầy các ché rượu.
Tại nguồn nước, dưới tiếng chiêng trống tràn đầy tinh thần dân tộc, thầy cúng sẽ tiếp tục làm lễ khấn vái Thần Nước, cầu an cho buôn làng cũng như dâng lễ vật lên các vị thần của núi rừng Tây Nguyên
Trời sập tối cũng là lúc dân làng bắt đầu phần hội ấm cúng. Cả buôn sẽ cùng nhau ăn uống trong tiếng chiêng rộn ràng. Họ múa hát xung quanh đống lửa giữa sân nhà cộng đồng. Nhà ai có món gì ngon thì mang tới góp vui, từ rượu ghè ngon đến ống cơm, miếng thịt. Nhà nọ mời nhà kia, rộn ràng tiếng cười nói, hỏi thăm của những người tham gia lễ cúng.
Tuy không kịch tính như Lễ hội đua voi Buôn Đôn hay quy mô tầm cỡ như lễ hội Cà phê…, thế nhưng Lễ cúng bến nước Buôn Ma Thuột mang đến cho người tham dự cảm giác rất ấm cúng. Đây giống như dịp lễ mà con cháu trong nhà cùng quây quần lại bên nhau, cúng bái tổ tiên, sau đó ăn uống, hát múa vui vẻ sau những ngày thu hoạch vất vả, chờ đón một vụ mùa mới bội thu, sung túc.
Sau phần nghi lễ cúng Thần thì trời cũng sập tối, chị em phụ nữ sẽ được phân công lấy nước và đưa về nhà cộng đồng, rót đầy các ché rượu, chuẩn bị cho phần hội vừa ấm cúng lại vui tươi với những điệu hát múa
4. Video nổi bật về Lễ cúng bến nước Buôn Ma Thuột
Ghé lại Đắk Lắk, trải nghiệm nét đẹp văn hóa thú vị của người đồng bào dân tộc Ê Đê qua Lễ cúng bến nước Buôn Ma Thuột có từ lâu đời. Video: Youtube/Hùng Đặng Hữu
Lễ cúng bến nước Buôn Ma Thuột không chỉ là một trong những lễ hội tâm linh lâu đời của người đồng bào dân tộc Ê Đê nhằm thể hiện sự kính trọng và gìn giữ đối với nguồn nước mà đây hứa hẹn còn là cơ hội có “1 không 2” để bạn tham gia và trải nghiệm những phong tục mang đậm nét đẹp văn hóa chỉ có tại núi rừng Tây Nguyên. Thêm ngay vào Cẩm nang du lịch kẻo lỡ trong chuyến hành trình tham quan thành phố Buôn Ma Thuột nói riêng cũng như khám phá tỉnh Đắk Lắk nói chung thôi bạn ơi!